رعد و برق در بیت کوین!!
از سال 2008 که ساختار بیت کوین و بلاکچین شکل گرفت بسیاری از کاربران از سراسر جهان مشغول به خرید و فروش بیت کوین و انجام تراکنش های آن شدند اما هر سیستم کارآمدی با وجود تمام مزایایی که میتواند به کاربران خود ارائه دهد، معایب یا کاستی هایی هم خواهد داشت.
حتما به گوشتان خورده است که انجام تراکنش های بیت کوین در مقایسه با دیگر رمزارز ها تاخیر بیشتری دارد و زمان زیادی برای انتقال آن صرف میشود که دلیل اصلی آن به خود شبکه بیتکوین برمیگردد و باید بگوییم که درست شنیده اید، تراکنش های بیت کوین در هر ثانیه چیزی بین 5 تا 7 تراکنش است که این مورد از معایب اصلی شبکه بیتکوین به شمار می رود. علاوه بر این کارمزد های بالای این شبکه نیز از دیگر مواردی است که از دیدگاه کاربران یک نقطه ضعف بزرگ به شمار می رود.
چرا باید تراکنش ها انقدر دیر صورت بگیرد؟
نودهای زیادی مسئول اداره کردن یک شبکه رمزنگاری شده هستند؛ این یعنی شبکه غیر متمرکز است، پس همین موضوع می تواند سرعت انجام تراکنش های شبکه را کاهش دهد.
این تراکنش ها در بستر بلاکچین و در بلوک های پشت سر هم انجام میپذیرد که برای امنیت شبکه، شفافیت و غیرمتمرکز بودن این فرآیند به نفع خریداران است، یعنی هر بلوک و آدرس به صورت مجزا بررسی و تایید صلاحیت میشود.
آیا میتوان تراکنش ها را با کارمزد کم تری انجام داد؟ اینجاییم تا شما را با شبکه لایتنینگ آشنا کنیم.
لاتنینگ چیست و چطور به ما کمک میکند؟
لایتنینگ در لغط به معنای خیلی سریع یا رعد و برق می باشد و در لایه دوم بیت کوین است که به آن کمک میکند تا تراکنش ها سریع تر، با مقیاس پذیری بالاتر و کارمزد بسیار پایین تر انجام شود. در واقع شما در تراکنش اولیه تان نوعی قرارداد هوشمند (Smart Contract) با دیگر کاربران می سازید که به حالت یک دفتر برای شماست و شما قادر به نوشتن تعداد زیادی تراکنش در این دفتر هستید. این فقط شما و همتای مقابلتان هستید که می توانید تراکنش ها را مشاهده کنید و فرد دیگری به آنها دسترسی نخواهد داشت. طرفین به دلیل امنیت بالا و ویژگی های خاصی که در این پلتفرم گنجانده شده است، امکان هیچگونه تقلبی را ندارند.
در زمینه رابطه بین زنجیره ای در شبکه لایتنینگ می توان به زبان ساده اینطور گفت که دو بلاک به صورت همزمان از تابع هش یکسانی استفاده می کنند. بدون نیاز به اینکه به صرافی متصل شوید می توانید ارسال پول از زنجیره ای به زنجیره دیگر را انجام دهید؛ همین موضوع سبب انفجاری بزرگ و مهم در زمینه دنیای ارزهای رمزنگاری شده خواهد شد.
این دفتر یک کانال (Channel) نام دارد؛ به طور مثال در نظر داشته باشید که سینا و مهسا هر کدام 5 بیتکوین را وارد این قرارداد هوشمند کرده اند، در کانال هر کدام دارایی هر یک از آنها 5 واحد رمز ارز BTC است، سپس مهسا می تواند در این دفتر کل پیامی با عنوان "1 بیتکوین به سینا بفرست" ثبت کند و در حال حاضر سینا 6 بیت کوین و مهسا 4 بیت کوین دارد. و بالعکس سینا میتواند پیامی با عنوان : " 3 بیت کوین به مهسا بفرست " ارسال کند در نتیجه در حال حاضر موجودی موجودی سینا 3 بیت کوین و موجودی مهسا 7 بیت کوین است.
سینا و مهسا در هر زمانی که اراده کنند میتوانند وضعیت فعلی کانال خود را در بلاکچین منتشر کنند. موجودی هردو طرفین کانال به طرف مربوط به خود در زنجیره تخصیص داده میشود. پس نتیجه گیری این است که به صورتی کلی و در شبکه لایتنینگ ما مجبور به ثبت تک تک تراکنش ها در دفتر کل مرکزی بلاکچین نیستیم و همین ایده ساده باعث می شود تا تراکنش ها با سرعت آنی و برق آسایی انجام شوند. لازم به ذکر است که در شبکه لایتنینگ شما نیازمند تایید بلاک نیستید و پرداختی ها متناسب با سرعت اینترنت شماست.
شبکه لایتنینگ لزوما برای انتقال بیتکوین نیست
بلکه برای رمز ارز هایی مثل اتریوم، ریپل، زیکش و استلار نیز انتقال به صورت همتا به همتا (P2P) صورت می گیرد. شما در لایتنینگ بدون اینکه تمام تراکنش هارا در بلاکچین ثبت کنید می توانید نقل و انتقالات را انجام دهید. این شبکه از شبکه بیت کوین مجزا است و نود های نرم افزار مخصوص خودش را دارد اما با زنجیره اصلی در ارتباط است. برای ورود و خروج نیز باید تراکنش های خاصی در بستر بلاکچین ثبت کنید.
کاربرد های لایتنینگ چیست؟
با یک مثال ساده به این موضوع میپردازیم:
شاید شما از فروشگاه خریدی داشته باشید که مقدار کمی ساتوشی است، اگر در بستر بلاکچین بخواهید تراکنش انجام بدهید کارمزد بیشتری از قیمت کالایی که قصد خرید آن را دارید برای شما اعمال میشود، اما در این شرایط لایتنینگ به کمک شما خواهد آمد یا به طور مثال به کسی پولی را بدهکار هستید که مقدار کمی ساتوشی است، اگر مجددا بخواهید با بلاکچین تراکنش را انجام بدهید وقت گیر، زمان بر و با کارمزد بالا خواهد بود که لایتنینگ به کمکتان می آید تا بتونید تراکنش و انتقال را از موجودی آدرس خودتون به آدرس دیگه منتقل کنید.
چه کسی شبکه لایتنینگ را طراحی کرد؟
سال 2015 اولین بار بود که جوزف پون (Joseph Poon) و تادئوس دریکا (Thaddeus Dryja) وایت پیپر این شبکه را ارائه دادند؛ ولی در حال حاضر این شبکه دست سه تیم است: Blockstream ،Lightning Labs و ACINQ که با استفاده از شبکه بیت کوین و زبان برنامه نویسی در حال توسعه هستند.
چطور با لایتنینگ تراکنش انجام دهیم؟
چند امضایی شدن آدرس ها (Multisignature Addresses): این مورد یعنی وجود چندین کلید خصوصی وقتی یک آدرس را تشکیل میدهید این کلید های خصوصی امکان خرج رمز ارز هایی که شما تعیین میکنید، یعنی مثلا 1 از 4 ،به منظور این که 4 آدرس قادر به تولید 1 امضا است، یا 2 از 4 یعنی از بین 4 کلید، 2 کلید برای خرج کافیست.
برای تشکیل کانال باید طرفین در یک طرح 2 از 2 ارز هایشان رو قفل کنند، پس 2 کلید میتواند قادر به خرج کردن باشد و هر دو باید در حالت آنلاین باشند و حضور داشته باشند.
هش و محدودیت زمانی (Hash Timelock Contracts): این آیتم خلاصه وارانه HTCL نام دارد که به دو بخش تقسیم میشود، قفل هش یا هش لاک که با قفل زمان ترکیب میشود تا بتواند هرگونه رفتار دو همتا را اصلاح و رفع کند. هش لاک یکی از شرط هایی است که بر روی پرداخت ها صورت میگیرد و به آن دستور میدهد که فقط با دستور شخص x میتوانید ارز را خرج کنید. فرستنده بخشی از داده را هش کرده و در تراکنش قرار میدهد، گیرنده زمانی قادر به خرج کردن ارز است که رمز را ارئه کند و این رمز با هش تطابق داشته باشد و خب طبیعی است که گیرنده زمانی میتواند این کار را انجام دهد که فرستنده از طریق پیام آن را فرستاده باشد.
تایم لاک: کار این بخش این است که اجازه ندهد قبل از تایم مقرر شده ارزی خرج شود. این زمان بر اساس ارتفاع بلاک تعریف شده است و حالا این ترکیب تایم لاک ها و هش لاک ها است که HTCL را تشکیل میدهد.
پس در واقع شما میتوانید شرط گذاری هم انجام دهید، مثلا شرط بگذارید که گیرنده قبل از تایم مقرر باید رمز را بفرستد، در غیر اینصورت ارز به حساب فرستنده باز گردانده شود.
شما قبل از انتشار اولین تراکنش به آدرس چند امضایی به یک مجموعه تراکنش تعهد (Commitment Transaction) نیاز دارید؛ در هر زمان که تراکنش تعهد جدید بسازید، در واقع شما در حال متعادل سازی ارز بین طرفین هستید.
کیف پول هایی که از شبکه لایتنینگ پشتیبانی میکنند
اپلیکیشن های نرم افزاری متعددی لایتنینگ را پشتیبانی میکنند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت و با فاکتور سازی و بصورت یک بارکد QR و فقط با اسکن شخص مقابل پول به صورت آنی از حساب شما کسر شده و به حساب فرد دیگری که اسکن کرده منتقل خواهد شد؛ در ضمن این اپلیکیشن ها را از داخل بروکرها و یا گوگل پلی دانلود کنید زیرا کلاهبرداران با اپلیکیشن های فیک در کمین شما هستند و ایران سیف پل هیچگونه مسئولیتی در قبال سهل انگاری شما نخواهد داشت.
بریز والت (Breez Wallet): یکی از کیف پول هایی که برای اندروید و ios است که به مانند یک دستگاه (pos) عمل میکند و شما میتوانید با کارت اعتباری Breez خرید و فروش های آنی را انجام دهید.
بلو والت(BlueWallet): بلو ولت اندروید، ios و دسکتاپ را پشتیبانی میکند؛ این والت هم برای پیشرفته ها و هم برای تازه کاران قابل استفاده است.
والت آو ساتوش (Wallet of Satoshi): این اپلیکیشن برای موبایل های هوشمند، اندروید و ios مختص به لایتنینگ است؛ یکی از مهمترین ویژگی های آن عدم پیکربندی و وجود گزینه هایی است که ممکن است شما را سر درگم کند، اما این والت خطر بازیابی اطلاعات را نیز به دنبال دارد؛ چراکه در هنگام نصب هیچگونه عبارت بازیابی در اختیار شما قرار نخواهد گرفت و این موضوع از مشکلات این برنامه میباشد.
الکتروم (Electrum): التکروم یک کیف پول نرم افزاری و غیر حضانتی است که برای گوشی های همراه و دسکتاپ قابل استفاده میباشد، قابلیت چند امضایی داشته و از سال 2020 لایتنینگ را ساپورت میکند.
بریز موبایل (Breez Mobile): نرم افزار غیرحضانتی برای گوشی های اندروید و ios است که شبکه لایتنینگ را نیز در خود جای داده است، پس میتوانید روی بریز موبایل هم حساب کنید.
زپ والت (Zap Wallet): این کیف پول توسط Jack Mallers ساخته شده که از اولین اشخاصی بود که شبکه لایتنینگ را به عموم معرفی کرد (جک ملرز همان سازنده شبکه پرداخت Strike است). این نرم افزار دسکتاپ MacOS, Windows, Linux و گوشی های همراه را ساپورت میکند؛ اما در نظر داشته باشید که این برنامه نود لایتنینگ ندارد و باید یک نود مجزا تهیه کند؛ ویدئو های آموزشی کار با آن در یوتوب نوشته شده است.
مون والت (Muun Wallet): یکی دیگر از این کیف پول ها مون والت است که میتوانید روی آن حساب کنید و در سال 2022 خیلی بیشتر توسط عموم معرفی شد دلیل آن هم توییت جک دورسی بود؛ این کیف پول از قابلیت چند امضایی 2 به 2 برخوردار است.
فونیکس والت (Phoenix wallet): محصولی از تیم ACINQ که همان سازنده کیف پول Eclair است؛ یک کیف پول غیر حضانتی که حداقل باز کردن حساب فعال در آن 10000 ساتوشی است.
زئوس والت (Zeus Wallet): این کیف پول یک برنامه نود لایتنینگ است که امکان لایتنینگ را فراهم میکند؛ این برنامه دارای نود نیست و باید به یک نود خارجی متصل شوید.
بیت کوین بیچ والت (Bitcoin Beach Wallet): این کیف پول در السالوادور ساخته شده است، تنها کشوری که به صورت قانونی بیت کوین را به عنوان پول قبول دارد. این برنامه برای تازه کاران و کسانی که به تازگی با لایتنینگ آشنا شدند پیشنهاد شده و مورد استفاده است.
کیف پول های سخت افزاری: در حال حاضر هیچ کیف پول سخت افزاری در جهان از شبکه لایتنینگ پشتیبانی نمیکند، اما نگران نباشید چون کیف پول سخت افزاری S1 سیف پل در نظر دارد تا شبکه و نود های لایتنینگ را در آینده نزدیک پشتیبانی کند.
مزایای شبکه لایتنینگ برای بیتکوین چیست؟
مقیاس پذیری یا در واقع Scalability که یکی از مبحث های مهم در عرصه بلاکچین است، نسل اول بیت کوین و اتریوم را درگیر خود میکند. در هر 10 دقیقه یک بلوک تولید میشود که برای سریع تر شدن این عملیات شما باید کامزد بالاتری بپردازید، پس اولویت با بلاک هایی با تراکنش بالاتر است. به زبان ساده اگر در لحظه ای که شما مشغول تراکنش هستید میتوانید با کامزد کم تراکنشتان را انجام بدهید، اما در همان لحظه میلیون ها نفر در تراکنش باشند، کامزدتان به صورت نجومی بالا خواهد رفت؛ به طور مثال در بازار گاوی سال 2017، کارمزد تراکنش ها به رقم باور نکردنی 50 دلار هم رسید اما متوسط تراکنش کارمزد بیت کوین 5 دلار است که برای تراکنش های هزاران دلاری مبلغ خوبی است اما برای یک چای 3 دلاری بسیار بالا است و در واقع کارمزد از مبلغ خرید شما بیشتر است. در نظر داشته باشید که شما مجبور به پرداخت دو کارمزد هستید، یکی برای باز کردن و یکی برای بسته شدن کانال. زمانی که کانال را باز میکنید شما قادر به فرستادن هزاران بیت کوین بدون پرداخت کارمزد هستید و در پایان تراکنش وضعیت نهایی را در بلاکچین منتشر میکنید. حال اگر کاربرانی از لایتنینگ نتورک استفاده کنند سختی شبکه کاهش و سرعت آن بالا میرود و یا به عبارتی به صورت آزادانه تر تراکنش را انجام میدهد. در نسل اول بیت کوین تمامی کاربران فقط و فقط از شبکه بلاکچین تراکنش ها را انجام میدادند، اما در نسل جدید کاربرانی که تراکنش های خرد دارند در کانال پرداخت لایتنینگ و کاربرانی که حجم های بالایی دارند در لایه اول یا در واقع بلاکچین هستند، مثل یک بانک یه به جای یک شعبه، دو شعبه باز میکند تا به مشتریان در بازه زمانی پایین تری خدمت رسانی کند.
میکروپیمنت‌ها (Micropayments): در یک تراکنش حداقل مقداری که میشود BTC انتقال داد تقریبا 0.000006 است که با بیت کوین 30.880 دلاری تیر ماه 1402 تقریبا معادل 10 سنت میشود؛ خب شاید در ذهنتان بگویید این مقدار بیتکوین بسیار کوچک است، اما باید بگویم شبکه لایتنینگ این محدودیت را شکسته و شما میتوانید در شبکه لایتنینگ نتورک مقدار حداقل 0.000000001 واحد BTC را که معادل یک ساتوشی است منتقل کنید؛ در نتیجه ما برای انتقالات خرد و کوچکمان باید از لایتنینگ استفاده کنیم تا از کارمزد های پایین و سرعت آنی برخوردار باشیم.
حریم خصوصی (Privacy): یکی دیگر از خوبی های این شبکه این است که طرفین میتوانند تمامی اطلاعات ثبتی را در بلاکچین ثبت نکنند و با خصوصی کردن کانالشان اجازه دیدن و دسترسی را از بقیه سلب کنند. تصور داشته باشید که سینا و مهسا با هم کانالی را تشکیل میدهند و سینا هم با علی کانالی دیگر تشکیل داده است. حالا علاوه بر سینا، مهسا هم میتواند با علی به وسیله سینا تراکنش داشته باشد و اگر علی با فاطمه کانال دیگری تشکیل دهد، مهسا برای فاطمه هم امکان ارسال تراکنش را دارد با این گستردگی به محض بسته شدن کانال، کسی قادر به فهمیدن نیست که مهسا با چه کسی تراکنش انجام داده است.
سرعت آنی: شما بدون نیاز به تاییدیه های شبکه بلاکچین میتوانید معامله کنید در نتیجه با ترافیک بلاکچین برخورد نخواهید کرد و تراکنشتان آنی انجام میشود. یکی از عواملی که از این موضوع جلوگیری میکند، که BTC تبدیل به ابراز خرید و فروش روزمره بشود، سرعت بالاست؛ وقتی سرعت عالی داشته باشیم این مشکل هم رفع خواهد شد. پس در نتیجه بیتکوین می تواند رقیب مسترکارت و پی پال و حتی بانک ها و موسسات مالی باشد.
کارمزد کم: یکی دیگر از مشکلاتی که سبب جلوگیری از استفاده روزمره BTC است میزان کارمزد های آن است. یاد مثالی که زده بودیم بیفتید، آیا حاضرید برای یک چای 1 دلاری 5 دلار کارمزد بدهید؟ قطعا که این طور نیست، لایتنینگ این موضوع را با کارمزد های پایین حل کرده است. لازم به ذکر است که گاهی هیچ کارمزدی از شما دریافت نمیشود.
بهبود مقیاس پذیری: در خصوص این موضوع که بیت کوین در هر ثانیه 10 تراکنش انجام میدهد و لایتنینگ قادر به انجام 500000 هزار معامله در هر ثانیه است.
امنیت شبکه: تصور غلط مردم از بازار این است که توانایی ردیابی در شبکه های رمز ارزی وجود ندارد، بر خلاف تصور این امر شدنی است، هر شخصی با اتصال به اینترنت میتواند یک کیف پول ارز دیجیتالی دیگر را ردیابی کند ولی چیزی که قبلا هم دربارش صحبت کردیم در شبکه لایتنینگ تراکنش ها در خارج از بلاکچین انجام میشود و تمامی میکروپیمنت‌ها غیر قابل ردیابی هستند.
معیاب لایتنینگ چیست؟
در چنین سیستمی دموکراسی گسترده ای وجود دارد. هرچند انجام تغییرات دشوار است و با ریسک بالا ((Hard fork) هارد فورک) انجام میپذیرد و آزمایش کردن آن کار خطرناکی است اما هر سیستمی نقاط ضعف دارد و در تلاش است که آنها را رفع کند. در ادامه به معایب آن خواهیم پرداخت.
حجم نقدینگی: یکی از معایب و مشکلات این بخش موضوع نقدینگی در لایتنینگ است؛ زیرا کاربر مورد نظر باید مقداری از بیت کوین خود را در این کانال مالی قفل کند و تا زمانی که کانال مالی برقرار است نمیتواند از آن استفاده کند، در واقع مثل یک وثیقه است که امنیت شبکه را بالا می برد تا تقلبی صورت نگیرد.
در دسترس بودن: آدرس هر دو طرفین نیز باید آنلاین و در دسترس باشد و به صورت آفلاین این فرآیند صورت نمیپذیرد؛ در واقع شما به فردی که آنلاین نیست نمیتوانید پول پرداخت کنید.
در تراکنش های خرد در لایتنینگ نمیتوانید مبالغ بالا را منتقل کنید و طبق صحبتی که اول داشتیم در نتیجه برای خرید های خرد و ساتوشی های پایین مناسب است( کارمزد معامله شما یک درصد کل تراکنش میباشد)
قابلیت استفاده (Usability): موضوع این بخش در رابطه با این است که یک تازه وارد در بخش مبادلات رمز ارز در زمینه بلاکچین، میتواند معاملاتش را دست و پا شکسته انجام دهد و با استفاده از کیف پول رمز ارز و دانلود آن روی تلفن هوشمند وبه راحتی قادر به انتقال ارز است. اما درلایتنینگ نتوورک، انجام این کار امکان پذیر نیست و نیازمند این است که کل نود های شبکه دسترسی به یک گره بیت کوین داشته باشند؛ در نتیجه برای تازه واردها لایتنینگ با گزینه های محدود تر دشوار خواهد بود. نگران نباشید، چرا که لایتنینگ نتورک در حال آپدیت و بروز رسانی بوده و در حال ساخت یک شبکه آسان است.
مراکز متمرکز(Centralized Hubs): نگرانی هایی با توجه به تهسیل در ساخت مراکز بزرگ در این شبکه وجود دارد. این مراکز موجودیت های متمرکز و قدرت نقد شنوندگی بسیار بالایی دارند و هر پرداخت باید از این مسیر عبور کند. این شرایط برای خیلی ها ایده آل نخواهد بود و در صورتی که هر کدام از طرفین آفلاین شوند رابطه میان دو همتا قطع خواهد شد که یکی از ضعف های این سیستم بزرگ به شمار می آید.
کلام پایانی
این ایده باعث شده تا دیگر ارزها نیز به فکر ورود به لایه دوم باشند تا بتوانند پیشرفت در کل دنیای ارز های دیجیتال را تجربه کنند. لایتنینگ پیشرفت بزرگ و قابل توجهی در سیستم بلاکچین برای فناوری بیتکوین است که تراکنش های آن را به شدت بالا برده و باعث استفاده بیشتر مردم جهان و مناطق کم برخورد دار شده و نتیجتا باعث رشد صعودی و چشمگیر بیت کوین لایتنینگ خواهد شد. در حال حاضر با وجود تازگی این اکوسیستم، نقض هایی نیز وجود دارد که با یک دیگر بررسی کردیم و به شما پیشنهاد می کنیم تا زمان کامل شدن این سیستم و رفع نقش های احتمالی، حدالامکان از انجام تراکنش با این شبکه خودداری کنید؛ گرچه که همین الان هم بسیاری از این سیستم برای انتقال و تراکنش استفاده می کنند.
سپاس گزاریم که تا اینجا همراه ما بودید.
به قلم محمد شیرازی
